Malaria, een tropische infectieziekte

Malaria is een tropische infectieziekte die wordt veroorzaakt door parasieten van het geslacht Plasmodium. Deze parasiet wordt overgedragen op de mens via een mug met de mooie naam Anopheles, in de volksmond ook gewoon malariamug genoemd. Het is wereldwijd één van de meest ernstige infectieziekten en er worden jaarlijks meer dan twee miljoen gevallen van geregistreerd. De sterfte aan malaria is, ondanks dat als je er op tijd bij bent het goed te behandelen is, dan ook groot. Naar schatting overleven per jaar zo’n vierhonderdduizend mensen een malariabesmetting niet. Een groot deel hiervan betreft kinderen jonger dan vijf jaar in, met name, Afrikaanse landen.

Van de parasiet van het geslacht Plasmodium zijn vijf verschillende soorten bekend die malaria veroorzaken. De meest voorkomende is de Plasmodium falciparum en dit is ook meteen de meest dodelijke van de vijf. Hij is verantwoordelijk voor negentig procent van alle sterfgevallen. Als je deze parasietvariant oploopt, dan treden de eerste ziekteverschijnselen na ongeveer veertien dagen op. Ben je besmet met de variant Plasmodium vivax of Plasmodium ovale, dan kan het soms wel maanden tot jaren duren voordat er ziekteverschijnselen ontstaan. Deze beide varianten kennen namelijk een stadium waarin ze ‘slapend’ in de lever verblijven. Ze worden dan hypnozoïeten genoemd.

Slechte lucht

Het woord malaria is afkomstig uit het Latijn en betekent slechte lucht. Dit heeft te maken met de penetrante lucht afkomstig van moerassen. In vroeger tijden werd malaria ook wel de moeraskoorts genoemd. Voordat duidelijk werd dat de ziekte veroorzaakt wordt door een parasiet, dacht men dat de moeraslucht de oorzaak was. Muggen verblijven graag in moerassen, dus de associatie hiermee is niet helemaal vreemd.

De mug die de parasiet overbrengt op de mens, is dus het vrouwtje van de Anophelesmug. Het is maar een hele kleine mug, die alleen ’s avonds en ’s nachts actief is. De parasiet wordt via een muggenbeet – muggen steken niet, ze bijten en zuigen vervolgens bloed op met hun snuit – overgebracht. Hij komt op deze manier rechtstreeks in het bloed terecht, waar hij zich gaat vermenigvuldigen en bloedcellen kapot maakt, zodat bloedarmoede ontstaat.

Hoe herken je malaria?

De ziekteverschijnselen die behoren tot malaria, zijn over het algemeen goed te herkennen. Zo is daar altijd koorts met hoge pieken en koortsvrije dagen. Meestal treden er ook koude rillingen op. Soms gepaard gaande met hoofd-, spier- en buikpijn. Ook ernstige vermoeidheid komt veelvuldig voor. Als je dergelijke klachten krijgt nadat je op reis bent geweest naar een gebied waar malaria voorkomt, dan zal een arts vrij snel het vermoeden van malaria uitspreken. Een bloedonderzoek via een paar druppels bloed uit een vinger, kan de diagnose bevestigen.

Wat kun je doen om malaria te voorkomen?

• Draag ’s avonds en ’s nachts lichtgekleurde bedekkende kleding.
• Slaap onder een klamboe die aan de onderkant goed is afgesloten.
• Gebruik antimuggenmelk op basis van minimaal 40% DEET. (DEET staat voor N,N diethyl-M-toluamide en is een insectenwerende stof. Het brengt de geursensoren van muggen in de war, waardoor iemand niet te ruiken is. DEET is niet geheel ongevaarlijk. Het langdurig in hoge concentraties aanbrengen, kan gezondheidsrisico’s met zich meebrengen. Ook wordt het afgeraden om DEET in een hogere concentratie dan 30% aan te brengen bij zwangerschap en borstvoeding en bij kinderen jonger dan twee jaar.)
• Gebruik in risicogebieden een middel tegen malaria. Deze middelen (Malarone®, Lariam® en doxycycline) zijn alleen op doktersrecept verkrijgbaar en moeten vaak zowel een periode voor, als na de reis, nog worden ingenomen. Houd je hierbij altijd aan de voorgeschreven dosis en maak de ‘kuur’ in zijn geheel af, anders werkt het middel minder goed. Helaas hebben malariamiddelen wel bijwerkingen die niet echt prettig zijn, zoals maagdarmklachten en hoofdpijn.
• In Nederland komt malaria al lange tijd niet meer voor. De mensen die malaria oplopen, zo’n 150 tot 300 personen per jaar, zijn altijd op reis geweest naar een risicogebied. Heb je ondanks alle voorzorgsmaatregelen toch zelf malaria gekregen? Laat je dan meteen behandelen door een specialist op het gebied van infectieziekten. Dit om ernstige complicaties te voorkomen.

Tot slot

Heb je vragen over het risico op malaria als je op reis gaat, stel deze dan bij GGD reisvaccinaties. Ook je huisarts kan je hier meer over vertellen. Wil je meer weten over malariamiddelen en eventuele bijwerkingen, neem dan contact op met de apotheker.