Ontstoken amandelen (tonsillitis), wat kun je eraan doen?

Via de mond en de neus komen zowel lucht als voedsel ons lichaam binnen. Tegelijkertijd hiermee komen er ook allerlei soorten bacteriën en virussen binnen die, als ze niet onschadelijk gemaakt worden door ons afweersysteem, voor onder meer infecties kunnen zorgen. Om die ziekteverwekkers zo snel mogelijk te elimineren, begint het afweersysteem al in onze mond-neusholte, vlak voor de overgang naar de keel. Hier bevinden zich, als een soort schildwachten en liggend in een ring, de amandelen. De naam amandelen hebben ze te danken aan de noot waarop ze lijken.

Ieder mens wordt geboren met vier (eigenlijk zes) amandelen. Twee keelamandelen (tonsillae palatinae), twee neusamandelen (tonsillae pharyngica) en twee tongamandelen (tonsillae lingualis). Deze laatste twee gaan aan de zijkant van de tong over in de keelamandelen, waardoor deze vaak als een geheel worden gezien. Keelamandelen zijn, vooral bij kinderen, goed zichtbaar achter in de mondholte en liggen aan weerskanten van de huig. Alle amandelen bestaan uit zacht klierweefsel dat onderdeel uitmaakt van het lymfesysteem; het uitgebreide systeem dat het lichaam helpt bij de bescherming tegen infecties.

Soms raken amandelen zelf geïnfecteerd en gaan ze ontsteken wat erg hinderlijk een pijnlijk kan zijn. Dit is meestal het gevolg van een hevige infectie, waarbij de ziekteverwekkers (vaak een verkoudheidsvirus of een streptokokkeninfectie) niet voldoende door het lichaam kunnen worden bestreden. Ze stapelen zich dan op in de amandelen die vervolgens gaan ontsteken.

Klachten

De klachten van ontstoken amandelen kunnen variëren, maar over het algemeen komen de volgende klachten het meeste voor:

• Keelpijn en moeite met slikken;
• Rode, flink opgezwollen amandelen, soms met witte of gele puskopjes;
• Koorts;
• Koude rillingen
• Opgezette lymfeklieren in de hals;
• Een slechte adem;
• Een hese stem of zelfs stemverlies;
• Bij kinderen soms buikpijn en overgeven.

Kun je wat doen aan ontstoken amandelen?

Er zijn verschillende manieren om ontstoken amandelen te behandelen. Dit is over het algemeen afhankelijk van de oorzaak van de ontsteking. Vaak is deze namelijk relatief onschuldig wat betekent dat de infectie (de ontsteking) meestal, na een week tot tien dagen, vanzelf weer overgaat. Het lichaam bestrijdt dit zelf. Rustig uitzieken en de pijn tegengaan met paracetamol of ibuprofen, werkt hierbij het beste. Is duidelijk dat de ontsteking veroorzaakt wordt door een bacterie dan kan een antibioticakuur worden voorgeschreven.

In een aantal gevallen, bijvoorbeeld bij een chronische ontsteking van de amandelen, is een operatie het overwegen waard. Vroeger werd een dergelijke ingreep, een tonsillectomie, waarbij in ieder geval de keel-, maar vaak ook de neusamandel werd verwijderd, vooral bij kleine kinderen aan de lopende band uitgevoerd. Tegenwoordig is men hier een stuk terughoudender in geworden. Dit omdat, met name bij jonge kinderen, de amandelen een duidelijke rol spelen bij de afweer. Bij volwassenen ligt dit wat anders. Amandelen verliezen na de kindertijd, min of meer, hun functie ten aanzien van de afweer en de verwijdering ervan heeft eigenlijk geen directe gevolgen meer voor het immuunsysteem.

Een operatie is verstandig in het geval dat:

1. De klachten van een ontsteking niet overgaan of steeds terugkeren.
2. Als er zich achter de keelamandel een abces heeft gevormd.
3. Als amandelen blijvend vergroot zijn en klachten als snurken of slaapapneu (ademstops) veroorzaken.
4. Als ophopingen van ontstekingsmateriaal chronisch zorgen voor een slechte adem.

Echter is een operatie om amandelen te verwijderen, bij volwassenen, een pittige ingreep, waarbij een kans op een nabloeding bestaat.

Kun je ontstoken amandelen voorkomen?

Helaas is het ontstoken raken van de amandelen niet altijd te voorkomen, maar er zijn wel preventieve maatregelen te nemen. Deze maatregelen dragen bij aan de gezondheid in het algemeen.

1. Was regelmatig de handen om verspreiding van virussen en bacteriën te voorkomen.
2. Vermijd mensen die verkouden zijn.
3. Eet gezond.
4. Slaap voldoende.
5. Zorg voor voldoende beweging.

Tot slot

Heb jij of je kind last van klachten die doen denken aan een ontsteking van de amandelen, neem dan contact op met de huisarts. Voor vragen over pijnbestrijding of over medicijnen in het algemeen, kun je altijd terecht bij de apotheker.