Polycysteus Ovarium Syndroom (PCOS), een hormonale aandoening

Polycysteus Ovarium Syndroom – meestal afgekort tot PCOS – is een hormonale aandoening die bij ongeveer 10% van de vrouwen in meer of mindere mate voorkomt. Hiermee is het meteen ook de meest voorkomende hormonale aandoening. Het betekent letterlijk dat er meerdere (poly) vochtblaasjes (cysten) in de eierstok (ovarium) aanwezig zijn. PCOS is dus een aandoening waarbij er meerdere vochtblaasjes in de eierstokken tegelijkertijd ontstaan. Vochtblaasjes worden ook follikels genoemd.

In een normale cyclus groeien per maand enkele follikels, onder invloed van het follikel stimulerend hormoon (FSH) in de eierstokken uit, waarvan er in principe één tot volledige rijping komt. Deze follikel barst, door toedoen van het Luteïniserend hormoon (LH) open, waarna er een eitje vrijkomt (de eisprong of ovulatie). Dit eitje kan vervolgens worden bevrucht. Voor uitleg over de menstruatiecyclus lees je onze blog over menstruatieklachten.

Bij PCOS vormen zich in de eierstok meerdere kleine follikels tegelijkertijd die geen van alle volledig uitgroeien. De hypofyse – een klein orgaantje in de hersenen van waaruit hormonen worden geregeld – krijgt geen signaal om LH aan te maken, waardoor een eisprong uitblijft. Een gevolg hiervan is dat de vruchtbaarheid sterk verminderd is en dat de menstruatie uitblijft of slecht sporadisch optreedt (oligomenorroe).

Het is niet precies bekend hoe PCOS precies ontstaat. Het is echter zeer waarschijnlijk dat er verschillende hormonen bij betrokken zijn, waaronder testosteron en insuline. Ook blijkt PCOS vaker voor te komen bij dochters en zussen van vrouwen met PCOS. Dit betekent dat er een genetische achtergrond bestaat. Uit onderzoek blijkt dat meer dan de helft van de vrouwen met PCOS, last heeft van overgewicht.

Er zijn grofweg vier typen van PCOS te onderscheiden. Daarbij moet worden opgemerkt dat er bij PCOS geen sprake is van een ziekte, maar van een syndroom. Een syndroom is een verzameling van symptomen die kunnen verschillen van vrouw tot vrouw en die ook per leeftijd kunnen variëren.

Type I: te veel mannelijke hormonen in het bloed, samen met geen of weinig eisprong, maar wel veel kleine follikels in de eierstokken.

Type II: weinig eisprong, maar veel follikels tegelijkertijd in de eierstokken > 12.

Type III: te veel mannelijke hormonen, geen of weinig eisprong.

Type IV: te veel mannelijke hormonen en veel kleine follikels.

Bron: UMCG.nl

Symptomen en klachten

Vrouwen met PCOS hebben klachten en symptomen die kunnen verschillen van vrouw tot vrouw. De meest voorkomende zetten we hier op een rijtje:

• Onregelmatige of wegblijvende menstruatie
• Verminderde vruchtbaarheid
• Acne
• Overbeharing
• Te veel mannelijke hormonen in het bloed
• Diabetes type 2
• Overgewicht / dikker worden.

Het hebben van overgewicht is bij PCOS een lastige factor. Het hebben van PCOS kan overgewicht veroorzaken, maar overgewicht zorgt er ook voor dat PCOS toeneemt.

PCOS kan worden vastgesteld met behulp van bloedonderzoek naar verschillende hormonen en door een inwendig echoscopisch onderzoek, waarbij gekeken wordt naar de hoeveelheid en de groei van de follikels in de eierstokken.

De behandeling

Als PCOS is vastgesteld, dan zijn er verschillende behandelmogelijkheden. Is er sprake van overgewicht dan is afvallen heel belangrijk. Hiervoor kan hulp van een diëtist ingeschakeld worden. Is er naast overgewicht ook sprake van diabetes type 2 dan is soms een behandeling met Ozempic mogelijk. Maar let op: Ozempic wordt afgeraden bij een kinderwens. Het medicijn kan schadelijk zijn voor de ongeboren vrucht. Lees hier meer over in de blog ‘Zwanger worden en Ozempic’.

Als medische behandeling wordt meestal het middel clomifeennitraat (Clomid) ingezet. Dit medicijn zorgt ervoor dat er een eisprong optreedt. Het moment van eisprong kan in de gaten worden gehouden door het meten van de temperatuur gedurende de gehele cyclus. Het is belangrijk om iedere dag, nog voor het opstaan en voor toiletbezoek, anaal de temperatuur te meten en deze in een grafiek te zetten. Als de eisprong plaatsvindt, stijgt de temperatuur met ongeveer 0,4 graad C. Ook kan bloed geprikt worden rond dag 21. De hoeveelheid progesteron wordt dan bepaald. Deze is na een eisprong relatief hoog.

Als clomifeennitraat niet of niet voldoende effect heeft, kan worden overgestapt op gonadotrofine-injecties die follikels laten rijpen, in combinatie met één injectie Humaan Choriongonadotrofine (HCG) om de eisprong op te wekken. De injecties met gonadotrofine kunnen zorgen voor de rijping van meer follikels, waardoor de kans op een meerlingzwangerschap toeneemt. Ook bestaat de kans op overstimulatie. Dit laatste is een zeer ernstige bijwerking en als dit optreedt, moet de behandeling direct worden gestaakt.

Gevolgen van PCOS

Naast dat PCOS kan zorgen voor het moeilijk zwanger worden en overgewicht, krijgt een aantal vrouwen naarmate ze ouder worden andere gezondheidsproblemen. Meestal gebeurt dit tijdens of na de overgang. Zo bestaat er een verhoogde kans op diabetes type 2, op hart- en vaatziekten, hoge bloeddruk en op een verhoogde kans op het krijgen van endometriumcarcinoom; kanker van het baarmoederslijmvlies.

De invloed van het hebben van PCOS

PCOS kan van grote invloed zijn op de kwaliteit van leven. Zo is er vaak onzekerheid en stress als zwanger worden niet of moeilijk lukt. Is afvallen vaak een opgave en zijn acne en overbeharing symptomen die het zelfbeeld behoorlijk negatief kunnen beïnvloeden. Het is verstandig dit te bespreken met de huisarts, zodat hier adequate hulp voor kan worden ingeschakeld.

Tot slot

Er bestaat geen genezing voor PCOS, maar gezondheidsrisico’s kunnen wel worden ingeperkt. De gynaecoloog kan hier meer over vertellen. Heb je vragen over de verschillende medicijnen die bij PCOS worden gebruikt, stel deze dan zeker aan de apotheker.