Sepsis, een levensbedreigende aandoening

Sepsis is een zeer heftig verlopende ontstekingsreactie van het lichaam op een opgelopen infectie. Die infectie kan veroorzaakt zijn door een (kleine) wond aan been of voet, maar bijvoorbeeld ook door een longontsteking, een griep, een corona-infectie, hersenvliesontsteking of een urineweginfectie. Er zijn veel oorzaken die kunnen leiden tot een sepsis. Waarom krijgt iemand een sepsis en wat zijn de gevolgen?

In Nederland krijgen per jaar ongeveer 45.000 mensen te maken met sepsis. Bij een sepsis reageert het eigen immuunsysteem niet zoals het zou moeten reageren. Hierdoor loopt een ontstekingsreactie ergens in het lichaam uit de hand. Het lichaam verliest de grip op de eigen reactie van het afweersysteem. Waarom dit precies gebeurt, is tot op heden nog onduidelijk. Vaak spreekt men in geval van sepsis over bloedvergiftiging, maar deze term kan alleen gebruikt worden als er aantoonbaar bacteriën in de bloedbaan aanwezig zijn. En dit is lang niet in alle gevallen zo. Bloedvergiftiging is dus een vorm van sepsis, maar niet alle sepsis is een bloedvergiftiging. Het is beter om altijd de term sepsis te gebruiken.

Sepsis is dus een ontspoorde reactie van het lichaam op een infectie, die als gevolg heeft dat organen minder goed gaan functioneren en soms zelfs kunnen uitvallen. Sepsis breidt zich in het lichaam snel en gemakkelijk uit van een relatief kleine ontsteking naar een overmatige ontstekingsreactie in het hele lichaam. Loopt iemand sepsis op dan is het noodzakelijk dat er direct een medische behandeling wordt ingezet. Dit, omdat we al vertelden, dat sepsis een levensbedreigende aandoening is. 1 op de 4 mensen met sepsis overlijdt.

In vrijwel alle gevallen is een acute ziekenhuisopname – soms zelfs op de intensive care – nodig. Er zal direct begonnen worden met het toedienen van vocht en antibiotica, vaak nog voordat de definitieve diagnose gesteld is.

Hoe herken je een sepsis?

Sepsis is niet altijd direct te herkennen, soms zijn er verschillende symptomen, die ook bij andere ziektebeelden kunnen horen, zoals bij een zware griep. Vaak verergeren de klachten bij een sepsis wel sneller dan bij andere aandoeningen.

Klachten die bij een sepsis kunnen voorkomen zijn:

• Een snelle hartslag; meer dan 90 slagen per minuut in rust.
• Een snelle ademhaling; meer dan 20 keer per minuut in rust.
• Koorts boven de 38º C. of een te lage temperatuur onder de 36º C.
• Een verandering in bewustzijn (suf, verward, gedesoriënteerd, slaperig).
• Een flink ziek gevoel.
• Spierpijn in het hele lichaam.
• Lage bloeddruk met een bovendruk lager dan 100 mmHg.
• Niet of weinig hoeven plassen.

Wie lopen er meer risico op het krijgen van een sepsis?

Mensen met een verzwakt immuunsysteem hebben een verhoogd risico op het krijgen van een sepsis. Dit geldt ook voor premature baby’s, zeer oude mensen en mensen bij wie de milt is verwijderd. Ook bij langdurig prednisongebruik, veel alcohol drinken en een chronische ziekte, is het risico groter.

Septische shock

Sommige mensen krijgen bij sepsis een septische shock. Dit is het gevolg van een ernstige bloeddrukdaling, waardoor de organen te weinig zuurstof krijgen via het bloed. Hierdoor raken deze organen beschadigd en kunnen ze uitvallen.

De behandeling

De behandeling van sepsis hangt af van de ziekteverwekker die de sepsis heeft veroorzaakt. Dit kan een bacterie, maar ook een schimmel, virus of zelfs een parasiet zijn. Is er ergens een abces of is een infuus ontstoken, dan kan men door medisch ingrijpen met bijvoorbeeld een operatie, proberen de ziekteverwekker te verwijderen. Soms moeten organen extra ondersteund worden door onder meer:

• Extra zuurstof
• Medicijnen die de pompfunctie van het hart ondersteunen
• Bloeddrukverhogende medicijnen
• Tijdelijke nierdialyse
• Insuline
• Soms een kunstmatig coma, om het lichaam te ontzien.

Na de behandeling

Het is bekend dat mensen die een sepsis hebben doorgemaakt, nog lang klachten houden en dat in sommige gevallen klachten zelfs blijvend zijn. Er is vaak sprake van:

• Vermoeidheid
• Concentratie en/of geheugenverlies
• Gewrichtspijnen
• Een stress-stoornis (PTSS)
• Zenuwpijn
• Spierzwakte.

Omdat sepsis een aandoening is met veel gevolgen, is er bij veel mensen behoefte aan nazorg en ondersteuning. Hiervoor kan men terecht op de website Sepsis en Daarna.

Hoe zit het nu met die optrekkende rode streep?

Bij sepsis – in dit geval bij bloedvergiftiging – wordt vaak aan een optrekkende rode streep op arm of been gedacht. Bij zo’n streep verspreidt de infectie zich echter via de lymfevaten en niet via de bloedvaten. Het wordt lymfangitis genoemd.

Tot slot

Omdat sepsis een levensbedreigend ziektebeeld is, is het van belang de klachten ervan heel serieus te nemen en direct contact te zoeken met een arts. Is een patiënt al flink ziek of gaat hij of zij snel achteruit, aarzel dan niet om 112 te bellen en om een ambulance te vragen. Het kan een kwestie zijn van leven of dood.

Uiteraard kun je voor vragen over medicijnen bij sepsis en in het algemeen, altijd terecht bij de apotheker.