Tuberculose, de sluipmoordenaar onder de infectieziekten

Tuberculose: een onderschat gevaar

Elke dag sterven wereldwijd bijna 4.000 mensen aan tuberculose (TBC). Dat komt neer op zo’n 1,4 miljoen doden per jaar, waarmee TBC de dodelijkste infectieziekte ter wereld blijft. Toch lijkt de ziekte in Nederland grotendeels uit het collectieve geheugen verdwenen. Maar is dat terecht? Zeker niet. In februari 2025 raakten tachtig medewerkers van een Brabantse maaltijdleverancier besmet, en in maart van dit jaar werd een actieve TBC-infectie vastgesteld binnen de selectie van voetbalclub PSV uit Eindhoven. Tuberculose is dus allesbehalve een probleem uit het verleden.

Wat is tuberculose?

TBC wordt veroorzaakt door de bacterie Mycobacterium tuberculosis, die ontstekingen in het lichaam kan veroorzaken. Wereldwijd draagt ongeveer een kwart van de mensen deze bacterie bij zich. Toch betekent besmetting niet automatisch dat iemand ziek wordt: slechts 5 tot 10% ontwikkelt daadwerkelijk tuberculose. De ziekte kan zich binnen twee jaar na besmetting openbaren, maar de bacterie kan ook jarenlang slapend in het lichaam blijven en later actief worden, vooral als het immuunsysteem verzwakt.

Er bestaan twee vormen van tuberculose: latente TBC en actieve TBC. Bij een latente infectie is iemand drager van de bacterie, maar heeft hij of zij geen klachten en is niet besmettelijk. Bij een actieve infectie wordt de bacterie actief en veroorzaakt deze symptomen. Dit is de vorm die behandeld moet worden om verspreiding te voorkomen.

Hoe verspreidt TBC zich?

De tuberculosebacterie verspreidt zich via kleine druppeltjes in de lucht. Iemand met besmettelijke TBC verspreidt de bacterie door te praten, hoesten, niezen of zingen. Wanneer deze druppeltjes ingeademd worden, kunnen de bacteriën in de longen terechtkomen en zich daar nestelen. In sommige gevallen verspreidt de bacterie zich naar andere organen, zoals de nieren, botten of hersenen.

Mensen met een verzwakt immuunsysteem, zoals ouderen, hiv-patiënten en mensen die chemotherapie ondergaan, lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van actieve tuberculose. Daarom is vroege opsporing en behandeling cruciaal.

Symptomen van tuberculose

De klachten bij actieve tuberculose variëren, maar vaak voorkomende symptomen zijn:

🗣️ Langdurig hoesten (soms met bloed)

🤧 Slijmvorming bij hoesten

😓 Nachtzweten

🍽️ Gewichtsverlies en verminderde eetlust

💤 Extreme vermoeidheid

😮‍💨 Ademhalingsproblemen

🌡️ Koorts

Naast deze symptomen kan tuberculose zich in andere organen manifesteren. Bijvoorbeeld, bij tuberculose in de wervelkolom kan dit leiden tot rugpijn en mobiliteitsproblemen. Tuberculose in de hersenen kan ernstige complicaties veroorzaken, zoals meningitis.

Hoe wordt TBC opgespoord en behandeld?

Een huid- of bloedtest (zoals de Mantouxtest) kan uitwijzen of iemand besmet is met de tuberculosebacterie. Wanneer een besmetting wordt vastgesteld, kan een preventieve medicijnkuur voorkomen dat de ziekte zich ontwikkelt. Deze kuur duurt doorgaans drie maanden en moet volledig worden afgemaakt.

Als iemand daadwerkelijk tuberculose heeft, is behandeling met medicijnen noodzakelijk. Meestal bestaat de therapie uit een combinatie van vier verschillende medicijnen (tuberculostatica) die zes maanden lang dagelijks moeten worden ingenomen. Na ongeveer twee tot drie weken medicatie is de patiënt niet langer besmettelijk, maar quarantaine is in die beginperiode cruciaal om verdere verspreiding te voorkomen. Wordt de kuur niet volledig afgemaakt, dan kunnen resistente bacteriën overleven en een nieuwe uitbraak veroorzaken.

Multiresistente tuberculose (MDR-TB) en extreem resistente tuberculose (XDR-TB) zijn varianten van de ziekte die moeilijker te behandelen zijn. Deze vormen van TBC ontstaan wanneer patiënten hun medicatie niet correct innemen. MDR-TB vereist een langere en intensievere behandeling met zwaardere medicatie, soms wel tot twee jaar lang.

Waarom is tuberculose nog steeds een probleem?

Hoewel TBC in Nederland minder voorkomt dan vroeger, kan het bij een te late diagnose ernstige en blijvende schade veroorzaken. Mensen die in de vorige eeuw tuberculose hebben gehad, kunnen nog steeds de gevolgen ondervinden van een te late of inadequate behandeling. Wereldwijd blijft tuberculose een hardnekkige en onderschatte bedreiging.

Een belangrijk probleem bij de bestrijding van tuberculose is het gebrek aan bewustwording en tijdige diagnose. Veel mensen associëren langdurige hoestklachten niet direct met TBC, waardoor de diagnose soms pas laat wordt gesteld. Daarnaast kan de toegang tot goede medische zorg in sommige landen beperkt zijn, wat de verspreiding van de ziekte vergemakkelijkt.

Hoe kan tuberculose worden voorkomen?

Vaccinatie speelt een belangrijke rol in de preventie van tuberculose. De BCG-vaccinatie (Bacillus Calmette-Guérin) wordt in Nederland alleen gegeven aan specifieke risicogroepen, zoals baby’s van ouders uit landen waar TBC veel voorkomt of mensen die voor hun werk naar risicogebieden reizen.

Andere preventieve maatregelen zijn:

😷 Goede ventilatie in binnenruimtes om de verspreiding van bacteriën via de lucht te verminderen

🏥 Tijdige screening en testen van mensen die in contact zijn geweest met een TBC-patiënt

💊 Het volgen van een preventieve medicijnkuur bij een positieve test zonder symptomen

Wat kun je doen?

Heb je vragen over TBC of ben je in contact geweest met iemand die besmet is? Neem dan contact op met de GGD voor advies en eventueel een test. Heb je vragen over medicatie? Raadpleeg dan je apotheker voor professioneel advies.

Tuberculose mag dan wel minder zichtbaar zijn in Nederland, maar het gevaar is nog lang niet geweken. Blijf alert en neem klachten serieus. Door bewustwording, tijdige diagnose en juiste behandeling kunnen we deze dodelijke ziekte bestrijden.