Coeliakie of glutenintolerantie

Coeliakie, dat je uitspreekt als seu-lia-kie en dat qua naamgeving afkomstig is uit het Grieks (koilia = buik), is een orgaanspecifieke auto-immuunziekte die wordt veroorzaakt door een glutenintolerantie. Op dit moment (2022) is bij zo’n 25.000 Nederlanders deze diagnose gesteld, die al in het jaar 100 na Chr. door de Griekse arts Aretaeos werd beschreven.

Bij een auto-immuunziekte ziet het eigen immuunsysteem lichaamseigen cellen aan voor vreemde cellen en dus voor vijanden. Hierdoor gaat het lichaam antistoffen aanmaken om zo deze cellen onschadelijk te maken. Coeliakie is een orgaanspecifieke auto-immuunziekte, wat betekent dat er in het lichaam één orgaan is aangedaan, in dit geval de dunne darm.

Het slijmvlies van de dunne darm wordt beschadigd door een aangeboren intolerantie voor gluten. Bij een intolerantie reageert iemand met een ongewone lichamelijke reactie op een stof die bij anderen deze reactie niet veroorzaakt. Bij coeliakie is dit dus gluten. Een intolerantie is overigens niet hetzelfde als een allergie, bij een allergie reageert het afweersysteem met een directe hevige reactie, die ook weer verdwijnt; er worden geen antistoffen aangemaakt.

Gluten

Gluten, dat lijm betekent in het Latijn en enkelvoud is, is een mengsel van twee groepen eiwitten (gliadines en glutenines) dat voorkomt in granen, als tarwe (ook spelt), rogge en gerst. Je vindt het ook in veel producten die graan bevatten, als brood, pizza , cake en taart, koekjes, paneermeel, chips, crackers, pasta, bier, sommige ijssoorten, sauzen en soepen. Ook bepaalde medicijnen bevatten gluten. Het dient oorspronkelijk als reservevoedsel voor de plant en wordt opgeslagen in de graankorrels. In producten, zoals brood, zorgt gluten voor een wat luchtige, elastische structuur. Het zorgt ervoor dat meel kan rijzen en dat het brood na het bakken niet inzakt.

Heeft iemand een glutenintolerantie dan maakt het eten van gluten dat er antistoffen worden aangemaakt die op hun beurt zorgen voor een beschadiging van het slijmvlies van de dunne darm. In dit slijmvlies zitten grote hoeveelheden darmvlokken die zorgdragen voor een goede opname van voedingsstoffen. Als de darmvlokken beschadigd of zelfs helemaal verdwenen zijn, is de darmwand glad geworden en kunnen die voedingsstoffen minder goed worden verwerkt. Hierdoor ontstaan klachten als: buikpijn, vettige diarree, een opgezette buik, gewichtsverlies en soms ook aften in de mond en een tragere groei bij kinderen. Ook kan er in het lichaam een tekort ontstaan aan vitamines, ijzer en calcium. Sommige mensen krijgen ook blaren op de huid.

Darmvlokken

Glutenvrij dieet

Mensen die de diagnose coeliakie hebben gekregen, die kan worden vastgesteld met behulp van een bloedtest en een endoscopie waarbij het darmslijmvlies wordt onderzocht, hebben alleen baat bij een levenslang glutenvrij dieet. Hierdoor verdwijnen de antistoffen en kunnen de darmvlokken zich herstellen. Dit gebeurt relatief snel, binnen enkele weken of maanden, maar zodra er gluten gegeten wordt, komen de klachten direct weer terug, omdat er opnieuw antistoffen worden aangemaakt. Coeliakie kan helaas niet worden behandeld met medicijnen. Wel is er voor mensen die blaren op de huid ontwikkelen, als een gevolg van coeliakie, een ontstekingsremmend medicijn met de naam dapson beschikbaar, dat enigszins verlichting kan geven. De genezing van de blaren gaat erg langzaam.

Voor vragen over glutenintolerantie kun je contact opnemen met je huisarts, met het Voedingscentrum of met de Nederlandse Coeliakie Vereniging (NCV) / Maag-, Lever-, Darmstichting (MLDS).