Dengue ofwel knokkelkoorts

Dengue, in het Nederlands meestal knokkelkoorts genoemd, is een infectieziekte die wordt veroorzaakt door een virus. De overbrenger van dit vervelende virus is een mug met de mooie naam Aedes. Met name twee varianten van deze mug; de Aedes aegypti – de gelekoortsmug – en de Aedes albopictus – beter bekend als de Aziatische tijgermug – zijn verantwoordelijk voor knokkelkoorts. Daarnaast kunnen zij ook het Zikavirus en het Chigungunyavirus overbrengen.

Knokkelkoorts is een ziekte die alleen in Nederland voorkomt als ‘importziekte’. Dit wil zeggen dat je het hier niet oploopt, omdat de Aedes-mug leeft in (sub)tropische gebieden, waaronder Centraal- en Zuid-Amerika, het Caribisch gebied, Zuidoost Azië en Afrika. Het aantal besmettingen wereldwijd ligt (volgens het RIVM) zeer hoog; zo’n 90 miljoen per jaar. Hiervan zijn 500.000 besmettingen van ernstige aard. Inmiddels is ook bekend dat knokkelkoorts het snelst door muggen verspreid virus ter wereld is. Er zijn vier gradaties van besmetting die variëren van zeer mild tot levensbedreigend.

Lang niet iedereen die met Dengue besmet wordt, wordt ook daadwerkelijk ziek. Volgens het European Center for Disease Prevention and Control (ECDC) heeft 40 tot 80% van de geïnfecteerden zelfs helemaal geen symptomen. Zijn er wel symptomen dan zijn dit meestal; plotseling opkomende koorts, hoofdpijn achter de ogen, huiduitslag en spier- en gewrichtspijn. De koorts, die dus snel opkomt, kan oplopen tot wel 41º C. en gaat vrijwel altijd gepaard met koude rillingen.

De naam knokkelkoorts is afkomstig door de bij de hoge koorts optredende spier- en gewrichtspijn, die vaak aanzienlijk is en die vooral onder in de rug zit. Meestal ontstaan er na een paar ziektedagen ook klachten van de maag en de darm, zoals misselijkheid en overgeven. Veel patiënten klagen ook over keelpijn en hoesten. Als de koorts afneemt, verschijnt er huiduitslag, die gaat schilferen, maar die meestal niet jeukt.

DHF en DSS

Soms is het verloopt van Dengue ernstig en ontstaan er na twee tot vijf dagen van algehele malaise bloedingsneigingen. Deze versie van Dengue wordt hemorragische koorts of Dengue hemorrhagic fever (DHF) genoemd. Er treden puntbloedingen op in de huid en/of bloedneuzen, echter kunnen er ook inwendige bloedingen optreden die een shock (DSS, Dengue shock syndroom) tot gevolg kunnen hebben. Soms raken interne organen, als de lever, het hart en de hersenen aangetast. 10% van de patiënten met een ernstige Dengue besmetting komt te overlijden als er niet direct een adequate behandeling wordt ingezet.

De besmetting met het knokkelkoortsvirus vindt dus plaats via een besmette mug, wat betekent dat de ziekte in de meeste gevallen niet van mens op mens wordt overgedragen. Toch zijn er wel gevallen bekend, met name in ziekenhuizen, waar het virus via slijm, bloed of aërosolen (druppeltjes in de lucht die vrijkomen bij bijvoorbeeld hoesten of niezen) toch is overgedragen.

Om een besmetting te voorkomen, met name tijdens een reis naar een risicogebied, is het verstandig om muggenwerende maatregelen te nemen. Deet, een klamboe en bedekkende kleding zijn essentieel. Het is wel handig om te weten dat de muggen niet actief zijn in het donker, ze bewegen zich alleen van zonsopgang tot de schemering en ze bevinden zich graag in de buurt van stilstaand water. Een mug die besmet is met Dengue kan het virus overdragen in de eitjes die zij legt. Hierdoor zijn deze nieuwe muggen al direct instaat anderen te besmetten.

Vaccinatie

Sinds april 2023 is het mogelijk om je in Nederland te laten vaccineren tegen Dengue. Er wordt een levend-verzwakt virus ingespoten, waarna het lichaam antistoffen aanmaakt. Dit vaccin biedt op dit moment 80% bescherming tegen een besmetting. Het is raadzaam je te laten vaccineren als je naar een land afreist waar de mug actief is. En heb je al eerder knokkelkoorts opgelopen dan is vaccineren zeer verstandig. Dit omdat een tweede besmetting met het virus vaak een stuk heftiger verloopt dan een eerste besmetting.