Een droge mond door te weinig speeksel

Een op de vijf mensen heeft er wel eens last van, van xerostomie, ofwel een droog gevoel in de mond door de aanwezigheid van te weinig speeksel. Gemiddeld produceren we per dag ruim een liter speeksel. Maken we minder aan dan die hoeveelheid, dan spreken we over monddroogte. De Latijnse benaming hiervoor is hyposialie (hypo = te weinig en sialie = speeksel). Monddroogte is niet per definitie hetzelfde als een droog gevoel in de mond hebben, maar het is in beide gevallen een hinderlijke aandoening die kan leiden tot problemen met het gebit, maar ook met wat men nog wel en wat niet kan eten.

Tekst gaat verder onder de video

In de mond zijn drie paar grotere en honderden kleinere speekselklieren verantwoordelijk voor een continue aanmaak van speeksel; een stroperige doorzichtige vloeistof. In speeksel zitten, naast veel water, ook slijm (mucus), elektrolyten (zouten), eiwitten, enzymen en afweerstoffen. Speeksel heeft niet alleen de functie om de mond te smeren tijdens het kauwen van voedsel, het is ook belangrijk voor:

• De bescherming tegen tandbederf en tanderosie (slijtage).
• De bescherming tegen infecties.
• Het bevochtigen en reinigen van het mondslijmvlies.
• Het vrijmaken van geur- en smaakstoffen uit voedsel.
• De voorbereiding op de spijsvertering.

Voldoende speeksel is dus noodzakelijk bij de uitvoer van verschillende processen in de mond. Is speeksel niet aanwezig dan ontstaan er al snel problemen met slikken en praten en kan het mondslijmvlies of de tong geïrriteerd raken door ziektekiemen en schimmels. Uiteindelijk treedt ook tandbederf op in de vorm van gaatjes en zal de adem onaangenaam gaan ruiken. Vaak zal de zin in eten minder worden en treedt slaaptekort op omdat de slaap regelmatig onderbroken wordt vanwege een dorstig gevoel.

Oorzaken van een droge mond

Naarmate mensen ouder worden, blijkt een droog gevoel in de mond steeds vaker voor te komen. Met name in de leeftijdscategorie boven de 55 jaar, hebben relatief veel mensen last van dit probleem. In de meeste gevallen blijkt medicijngebruik hiervan de oorzaak. Er zijn meer dan 400 verschillende medicijnen die invloed blijken te hebben op de speekselaanmaak. Hieronder vallen bètablokkers tegen hart- en vaatziekten en hoge bloeddruk, maar ook kalmeringsmiddelen en antidepressiva, slaapmiddelen en plastabletten. Andere oorzaken zijn ziekten, zoals reuma, suikerziekte en nierziekten, stress en depressie. Ook kunnen overmatig alcoholgebruik en het gebruik van cannabis en koffie een rol spelen.

De behandeling van droge mond klachten

In een aantal gevallen is het mogelijk de klachten van een droge mond te verminderen. Hiervoor zal wel eerst moeten worden vastgesteld wat de oorzaak van de afname van de speekselaanmaak is. Soms is dat al vrij snel duidelijk, maar soms ook niet. Dan is gericht onderzoek door Het Nederlands Speekselcentrum verstandig.

Als de oorzaak bekend is en als de speekselklieren nog wel in staat zijn om speeksel te produceren, zal, naast het als dit mogelijk is, aanpassen van medicijnen, de speekselproductie actief gestimuleerd worden. Dit kan met behulp van speciale kauwgom of door het gebruik van menthol. Ook kan speciale medicatie (pilocarpine) voorgeschreven worden. Als de speekselklieren zelf niet of nauwelijks meer speeksel aanmaken, bestaat de mogelijkheid om kunstspeeksel te gebruiken.

Enkele tips bij een droog gevoel in de mond

• Kauw op suikervrije kauwgom (xylitol) om de speeksel aanmaak te stimuleren.
• Gebruik zo min mogelijk alcohol en/of producten met cafeïne. Deze verminderen de aanmaak van speeksel extra.
• Poets je tanden met een niet schuimende tandpasta; dit is een pasta zonder Sodium Sulphate Sulfate (SLS).
• Zorg voor een luchtbevochtiger in onder andere de slaapkamer.
• Drink voldoende water tijdens en na iedere maaltijd.
• Als klachten van een droge mond blijven aanhouden, is het altijd verstandig contact met de huisarts op te nemen.