Het fenomeen en de ziekte van Raynaud

Veel mensen hebben er wel eens last van; van koude handen of voeten. Het is dan vaak wat kouder buiten, bijvoorbeeld in de herfst of de winter. Meestal helpt een paar handschoenen of even opwarmen aan een kop thee of warme chocomel, maar niet altijd. Er zijn ook mensen die heel regelmatig last van koude handen en vingers hebben, zelfs wanneer het buiten warm is. Vaak verkleuren de vingers naar wit en soms zelfs naar paars/blauw. En bij sommigen gebeurt dit ook bij de tenen. Deze aandoening wordt het fenomeen van Raynaud of de ziekte van Raynaud genoemd. De aandoening is in 1862 door de Franse arts Maurice Raynaud voor het eerst beschreven en hij is hiermee dan ook de naamgever ervan geworden.

Bij Raynaud is de bloedtoevoer naar een of meer vingers en tenen verstoord. Er stroomt niet altijd genoeg bloed naartoe. Dit komt omdat de haarvaten (de kleine bloedvaten in de huid) samentrekken. Eigenlijk is een samentrekking van die haarvaten een natuurlijke reactie van het lichaam om kou en afkoeling tegen te gaan, maar in het geval van Raynaud is de timing waarop dit gebeurt niet juist.

Aanvallen

In principe treedt Raynaud op in aanvallen, waarbij de vingers en soms dus ook de tenen verkeuren. Ze worden eerst bleek en vervolgens blauw. Meestal voelen de vingers niet alleen koud, maar ook pijnlijk en doof aan en tintelen ze. Als op een gegeven moment de doorbloeding weer normaal wordt, worden de vingers eerst rood om vervolgens weer hun normale kleur te krijgen.

Hoelang een aanval van Raynaud precies duurt, verschilt van persoon tot persoon. Soms duurt het slechts een paar minuten, maar het kan ook uren duren. In de meeste gevallen duurt een aanval tussen de vijf en de dertig minuten. Opvallend is dat Raynaud acht keer vaker voorkomt bij vrouwen dan bij mannen. Dit komt waarschijnlijk omdat vrouwelijke hormonen een rol spelen bij het samentrekken van bloedvaten.

Er zijn verschillen aan de geven tussen het fenomeen van Raynaud en de ziekte van Raynaud. Is er sprake van een symptoom, dat het gevolg is van een andere aandoening, zoals reumatoïde artritis of aderverkalking, dan spreekt men over het fenomeen van of secundaire Raynaud. Is er geen achterliggende oorzaak aan te wijzen, dan wordt het de ziekte van of primaire Raynaud genoemd.

Wel of geen behandeling nodig?

In de meeste gevallen is er voor Raynaud geen behandeling nodig en is het alleen maar lastig. Het goed warm houden van ledematen en niet roken kunnen helpen om Raynaud te voorkomen. Bij ernstige klachten, van twee of meer aanvallen per dag, kan het medicijn nifidipine voorgeschreven worden. Nifidipine is eigenlijk een medicijn tegen hoge bloedruk, dat is een aantal gevallen aanvallen van Raynaud kan verminderen. Dit medicijn heeft echter wel bijwerkingen, waaronder hoofdpijn, duizeligheid en dikke enkels. Ook komt blozen veelvuldig voor door het verwijden van de haarvaten in het gezicht. Het kan niet worden voorgeschreven als er al hartklachten zijn. Ook is zwangerschap een contra-indicatie. Vaak wordt nifidipine twee weken op proef gegeven, waarna bekeken wordt of het medicijn effect heeft. Is dit niet het geval, dan wordt het gestopt.

Heb je, of denk je last te hebben van het fenomeen of de ziekte van Raynaud, neem dan contact op met de huisarts. Hij of zij kan vaststellen of het dan om primaire of secundaire Raynaud gaat, waarna een eventuele behandeling of doorverwijzing kan worden ingezet. Heb je vragen over nifidipine, neem dan contact op met de apotheker.