Wanneer heeft het innemen van een slaapmiddel nut?

In Nederland blijkt zo’n twintig procent van de bevolking te maken te hebben met slaapproblemen (Bron: CBS.nl). Vaak gaat het dan om moeilijk in slaap vallen, niet door kunnen slapen of om heel vroeg wakker worden. Bijna de helft van de mensen die problemen met slapen ondervindt, ondervindt daarnaast ook belemmeringen wat betreft het dagelijks functioneren. Zij ervaren bijvoorbeeld concentratiestoornissen, zijn vergeetachtiger of hebben last van een slecht humeur.

Tekst gaat verder onder de video

Tot op heden is nog steeds niet helemaal duidelijk waarom we eigenlijk slaap nodig hebben en wat slaap precies met ons lichaam doet. Over het algemeen wordt aangenomen dat slapen noodzakelijk is voor het lichaam om afvalstoffen op te ruimen, om chemische reacties in sommige cellen te laten plaatsvinden waar het lichaam overdag te druk voor is, voor herstel en voor versterking van het geheugen.

Mensen blijken niet alleen op slaaptekort te reageren met afnemende concentratie en met verminderde prestaties, ook raken hartslag, bloeddruk, lichaamstemperatuur en hormonen in de war. Hierdoor wordt het lichaam uiteindelijk sterk ontregeld, met allerlei consequenties van dien.

Om beter in slaap te komen, of om goed door te kunnen slapen, gebruikt een deel van de slechte slapers een hulpmiddel; van melatoninepillen tot zware slaapmiddelen, zoals benzodiazepines. Maar wat is het effect van deze pillen en wat zijn de gevolgen precies voor de lange termijn?

Melatonine

Melatoninepillen worden relatief vaak geslikt, ook door kinderen. Er wordt veel reclame voor gemaakt waarbij men voor doet komen of het de normaalste zaak van de wereld is om een pilletje te nemen als je niet goed kunt slapen. En zo wordt er ook mee omgegaan. Melatonine is een lichaamseigen hormoon dat een rol speelt bij het slaap-waakritme. De aanmaak in het lichaam is afhankelijk van de hoeveelheid licht. Wordt het donker dan stijgt de aanmaak, wordt het licht dan neemt de aanmaak weer af. Volgens het Nederlands Huisartsengenootschap (NHG) blijkt het innemen van melatonine echter helemaal niet effectief. Alleen als het dag-nachtritme verstoord is, bijvoorbeeld bij een jetlag, werkt melatonine naar behoren.

Veel mensen zien melatonine als een onschuldig alternatief voor een sterker slaapmiddel. ‘Baat het niet dan schaadt het niet’, wordt vaak gezegd. Helaas blijkt dit niet altijd het geval. In tien procent van de gevallen blijkt melatonine heel traag in het lichaam te worden afgebroken, waardoor slaperigheid overdag kan optreden.

Hypnotica

Naast de over de counter (vrije verkoop) verkrijgbare melatonine, zijn er ook middelen die via de huisarts of de specialist worden voorgeschreven om beter te kunnen slapen. Deze slaapmiddelen – hypnotica genoemd – zijn meestal benzodiazepines. Ze hebben een kalmerende en slaapbevorderende werking en werken in op receptoren in de hersenen die zorgen voor een verkorting van de inslaaptijd, een verlenging van de slaapduur en ook voor een vermindering van het aantal wekmomenten. Hoe ze precies werken, is anno nu nog steeds niet helemaal bekend. Wel weet men dat er relatief snel – al na veertien dagen – gewenning optreedt en de dosis verhoogd moet worden. Ook is bekend dat ze verslavend zijn en bijwerkingen, zoals een verminderd reactievermogen, afvlakking van emoties en minder zin in seks, geven. Slaapmiddelen bestrijden daarnaast niet de oorzaak van het slaapprobleem, ze werken alleen in op de symptomen. Het langere tijd slikken van slaapmedicatie is dan ook beslist niet wenselijk.

Inmiddels is ook bekend dat men anders slaapt, als er een slaappil is ingenomen. Slaappillen blijken effect te hebben op de REM-slaap. Het aantal dromen wordt minder, waardoor men geestelijk minder uitrust en vermoeidheid overdag juist toeneemt.

Een goede slaaphygiëne

Heb je problemen met slapen dan is het verstandig om de oorzaak hiervan aan te pakken in plaats van naar pillen te ‘grijpen’. Zorg in ieder geval voor een goede, zoals dat zo mooi heet, slaaphygiëne: bereid je lichaam voor op de slaap. Ontspan voorafgaand aan het slapen met een goed boek en/of een warme douche. Kijk beslist geen tv of op je smartphone/tablet. Het licht en de beelden zorgen ervoor dat je eigen aanmaak van melatonine niet goed op gang komt. Slaap altijd in een koele, stille kamer, in een comfortabel bed en gebruik je slaapkamer voor niets anders dan voor slapen en seks. Heb je slaapproblemen en wil je een goed slaapadvies? Praat hierover dan eens met je huisarts.