Wat doet Botox precies?

Botox wordt sinds het begin van de 21ste eeuw heel vaak gebruikt om bepaalde delen van het lichaam, zoals het gezicht, te verfraaien. Maar Botox kan ook anders dan voor cosmetische toepassingen gebruikt worden, zoals overmatig zweten tegengaan, spasticiteit verminderen of tandenknarsen voorkomen. Maar hoe werkt Botox nu eigenlijk en zijn er ook risico’s aan het gebruik ervan verbonden?

Botox is een andere naam voor botulinetoxine type A en is eigenlijk een merknaam. Andere merken met dezelfde werkzame stof zijn onder meer Vistabel, Azzalure en Boccouture. Botulinetoxine is een eiwit dat door de bacterie Clostridium botulinum wordt geproduceerd. Dit eiwit is een neurotoxisch gif wat betekent dat het een effect heeft op de werking van zenuwcellen. Hier blokkeert het het enzym acetylcholinesterase, dat normaliter zorgt voor de overdracht van signalen naar spiercellen die vervolgens samentrekken. Dit samentrekken is na een blokkade tijdelijk niet meer mogelijk, waardoor spiertjes die rimpels veroorzaken – de zogenoemde mimische spieren, niet meer aan kunnen spannen.

Wat zijn rimpels eigenlijk?

Een rimpel wordt wel omschreven als een blijvende of tijdelijke vouw in de huid, die ontstaat als gevolg van het natuurlijke verouderingsproces. De hoeveelheid rimpels en de diepte ervan, worden grotendeels veroorzaakt door erfelijke factoren maar ook uitwendige factoren, zoals roken, stress en uv-straling, spelen bij rimpelvorming een rol. Naarmate de tijd verstrijkt en iemand ouder wordt, wordt de huid langzaam wat slapper en minder strak. Dit komt omdat er onderhuids minder bindweefsel en elastine worden aangemaakt. Hierdoor wordt de huid dunner en dus slapper. Iedereen – niemand uitgezonderd - krijgt op een zeker moment last van rimpelvorming. Wanneer dit gebeurt, is voornamelijk erfelijk bepaald.

Rimpels kunnen dus deels tijdelijk verminderd worden door een of meer injecties met botulinetoxine type A. Nu is botulinetoxine beslist geen ongevaarlijk gif, sterker nog het is één van de meest gevaarlijke gifstoffen op aarde dat in kleine hoeveelheden de dood door spierverlamming tot gevolg kan hebben. Voedsel dat besmet is met de bacterie Clostridium botulinum, kan, na vorming van het eiwit botulinetoxine, botulisme veroorzaken.

In de negentiende eeuw werd er al onderzoek gedaan naar botulisme, nadat hieraan diverse mensen kwamen te overlijden na het eten van een besmette worst. Aan dit onderzoek heeft de bacterie ook haar naam te danken: botulinum komt van het Latijnse botulus, dat worst betekent. Pas in 1919 echter ontdekt men de precieze werking van het gif en vanaf dit moment probeert men de toxine te isoleren om te kijken of het gif ook als geneesmiddel te gebruiken is.

In 1987 ontdekt een Amerikaanse oogarts Alan B. Scott per toeval dat botulinetoxine in een zeer lage concentratie signaaloverdracht van aansturende zenuwen naar een spier tijdelijk stil kan leggen. In 1989 wordt het gebruik van botulinetoxine toegestaan bij de behandeling van strabismus oftewel scheelkijken en bij diverse spierspasmen en inmiddels kunnen 35 medische aandoeningen met botulinetoxine behandeld worden. Van een oncontroleerbare blaas tot overmatig zweten en van dystonie (het aanhoudend samentrekken van spieren of spiergroepen, tot vaginisme ( het onvrijwillig samentrekken van bekkenbodemspieren). Vanaf 2002 mogen Botox en de andere merken met een verdunde hoeveelheid botulinetoxine, gebruikt worden voor cosmetische doeleinden.

Is het gebruik van botox gevaarlijk?

Vaak wordt de vraag gesteld of botulinetoxine gevaarlijk is voor de gezondheid. We schreven hierboven al dat botulinetoxine een van de meest gevaarlijke gifstoffen ter wereld is. Toch is het in hele kleine hoeveelheden veilig te gebruiken, mits het wordt toegediend door een professioneel arts. Ook op langere termijn zijn er nauwelijks risico’s aan het gebruik van Botox verbonden, het resultaat ervan is echter nooit blijvend, omdat de gifstof door het lichaam in een aantal maanden wordt afgebroken, wat kan leiden tot een verslaving aan het steeds opnieuw toedienen van de stof voor cosmetische doeleinden. Het risico is dan wel dat de huid dunner wordt en dat op den duur rimpels zichtbaar blijven.